“Tay chơi” Phạm Công Thắng

Tôi nhớ lâu những ngón tay tuổi tác run run nhưng lọc lõi của Mai Nam lần giở các tập ảnh và  chợt ngưng lại ở những thứ đáng dừng… Ánh mắt sắc lẹm cùng cặp mày bạc như chụm sát nhau mỗi khi bắt gặp những mảng miếng này khác. Có một lúc, ánh mắt sau cặp mày bạc ấy nheo nheo ở  tỷ lệ đen trắng – những tấm ảnh đen trắng của Phạm Công Thắng, khá lâu. Và kiêm cái thói quen cố hữu, nếu ưng ý, NSNA Mai Nam không bao giờ thốt lên hay xuýt xoa này khác mà chỉ lẩm bẩm ngộ nhỉ…

Ngộ? Có thể từ dĩnh ngộ mà ra, là hay, đẹp? Và ngộ, một từ nhà Phật, một cách gọi trân trọng trước một cách sống, một thái độ sống, một chân ra giá trị nào đó?

Bẵng đi vài năm. Đùng cái bắt gặp gã trai ấy, máy ảnh lỉnh kỉnh đang tung tăng ở một sự kiện ở Hà Nội. Được giới thiệu đó là Phạm Công Thắng, Phóng viên Báo Hàng không Việt Nam. Thì ra Thắng đã bốc cả bầu đoàn thê tử ra Hà Nội.

Chuyện những anh tài tỉnh lẻ chuyển địa bàn. Hoặc là thành đạt, lên đời. Hoặc chìm lút quên lãng. Có mà ối.

Lại bẵng đi một dạo. Cái gì thế này? Tấm giấy láng cóng mời dự buổi giao lưu và ra mắt cuốn sách ảnh “Lãng du cùng Phạm Công Thắng” cứ như một sự thách đố lẫn khoe và cả khẳng định? Bạn bè cũ mới của Phạm Công Thắng kéo nhau đến Nhà triển lãm Tràng Tiền, một vị trí đắc địa ở Thủ đô dự một cuộc chơi mới bày của tay chơi xứ Thanh. Buổi giao lưu cùng việc ra mắt tập sách ảnh có tên “Lãng du cùng Phạm Công Thắng”.

Cuộc triển lãm ảnh mới của Thắng gần như hội tụ mảng miếng ngũ sắc của mọi miền đất nước. Nghĩ nể, sợ cái công đi thì một, mà xen sự phục tấm lòng tử tế của tác giả phải mười!

Chợt chữ Ngộ của NSNA Mai Nam dường như là tiền đề và cũng là cái đích của một gắng gỏi? Lẩn thẩn nghĩ, nếu như cho Phạm Công Thắng chỉ được phép chọn trong cuốn Lãng du… của mình 10, rồi 5, rồi 3 hay 1 thôi, tấm hình nào ưng ý nhất thì gã hẳn sẽ lúng túng?! Bởi cái di chứng, cái máu tham cố hữu của cái giống phó nháy. Vậy nên tập sách ảnh Lãng du này cũng là cái cớ là duyên do để mà Phạm Công Thắng phải tiếp tục những quăng quật bầm dập với nghề để mà bù lại những hụt hẫng?

Cứ lẩn thẩn, cái anh ảnh thông tấn thì rõ là báo rồi! Từ cách nhìn, bố cục ý tưởng cho đến chú thích. Nhưng đã là NSNA phải là… văn? Mà nữa, bức ảnh nào của thiên hạ cũng đều có chú thích cả là sao?  Có lẽ phải đủ tài, phải chằn chặn sự tự tin thì mới dám hạ hai từ không lời cho một bức hình mãn nhãn!  Trong cuộc bày cái sự Lãng du của mình, thấy khá ấn tượng với Phạm Công Thắng đã đường được với những chú thích. Khi lãng đãng, khi đượm chất văn dưới các bức ảnh “Giữa gió đồng”, “Dõi” (Đền Đô) “Ngõ nắng”, “Xen vụ”… Phạm Công Thắng đã và đang mày mò, đang cố vượt thoát sự đèm đẹp (nội dung ảnh) lẫn thoát khỏi sự dễ dãi của việc đặt tên cho những đứa con của mình?

Vậy nên dạo gần đây, thi thoảng bắt gặp những truyện ngắn của Phạm Công Thắng in rải rác đây đó tôi đã không mấy ngạc nhiên, bất ngờ. Tâm thế của cái anh từng tạm, dứt mắt và cả chút dứt khoát với ánh nhìn, góc nhìn thông tấn để được xoải hết mình với địa hạt ảnh nghệ thuật đã xui khiến Phạm Công Thắng tự tin dấn thân vào lối rẽ gai góc, một lộ trình thăm thẳm mịt mù đến ngôi đền văn chương. Tập truyện ngắn “Ngả rẽ” ra mắt bạn đọc mới đây (lấy một tên truyện) cứ như một thứ tuyên bố một cuộc chơi mới của Phạm Công Thắng? Cái sự vượt thoát khỏi những đèm đẹp (ảnh) và bây giờ  đương gắng để thoát khỏi cảm giác đường được trong tập truyện ngắn đầu tay này nó mới nhọc nhằn làm sao? Mà đơn thuần một tay chơi có lẽ khó can dự vào những nhọc nhằn cùng chỉn chu máu thịt ấy?

Không tự tù hãm mình. Luôn phải làm mới mình như là khát vọng của cái giống nghệ sĩ? Đương say và mải mê với địa hạt truyện ngắn, đùng cái, Phạm Công Thắng lại làm mới mình! Mà sự ấy lại lọt vào mắt xanh của những người chuyên tò mò có lý như học giả Dương Trung Quốc?

Với tư cách và tâm thế của kẻ đã từng đốt nhiều trăm cuộn phim nên tôi có cảm giác rón rén khi đến và được ngó nghiêng cái gia tài đồ sộ của Phạm Công Thắng. San sát, giăng giăng trên giá những là trắng toát những nhưng nhức đen hoặc nâu đằm toát lên vẻ sang trọng lịch lãm của bao nhiêu máy ảnh!  Gạn thêm chủ nhân số lượng, chủng loại máy ảnh, Camera cùng dụng cụ chuyên cho nghề nghiếp ảnh là bao nhiêu thì Phạm Công Thắng nói chưa kịp thống kê cụ thể nhưng có hơn 300 nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia gửi, đem đến đây hơn 400 hiện vật!  Việc bày biện căn phòng trên gác 2 đã phải tràn cả ra hành lang. Cái áo của căn hộ ở phố Đặng Tiến Đông có vẻ đã quá chật?

Chủ nhân thuộc loại nhà… có điều kiện? Tất nhiên. Cũng có tí ti khoản tài chính! Nhưng nhiều người dám chắc, nếu phải bỏ tiền ra để có thứ gia tài máy ảnh này thì tay chơi Phạm Công Thắng chịu cứng! Nếu bỏ thời gian để đôn đáo có  bộ sưu tập này thì phải mất rất nhiều năm!

Tôi đồ rằng tay chơi Phạm Công Thắng đã có duyên gặp duyên trong việc này. Tất tật hiện vật này về đây đều có những ngả duyên thầm. Các chủ nhân các tác giả trực tiếp hoặc người nhà mang đến. Hoặc gửi theo đường bưu điện. Thời gian dịch COVID thì có các Shipper. Mà lạ, Phạm Công Thắng chưa hề quảng cáo. Mà bao nhiêu người đã từng coi ảnh, đọc sách Phạm Công Thắng nhỉ?  Bỗng như đang phát lộ một hệ thống bạn bè cùng mối quan hệ quen biết hơi bị khủng của tay chơi này? Như đang toát yếu lên sự tin cậy của các chủ nhân từng sở hữu bao nhiêu là máy ảnh ấy, duyên gì xui khiến họ tin tưởng trao vào tay Phạm Công Thắng kiểu quý vật gặp được quý nhân như thế?